Sygnalista to osoba, która zgłasza lub ujawnia informacje o nieprawidłowościach, najczęściej w miejscu pracy, ale nie tylko. Może to być naruszenie prawa, korupcja, zagrożenie dla zdrowia lub bezpieczeństwa, dyskryminacja, czy inne działania niezgodne z prawem lub etyką.
Dlaczego sygnaliści są ważni?
Wiele krajów, w tym Polska, wprowadziło specjalne przepisy chroniące sygnalistów przed represjami. Zgodnie z prawem sygnalista ma prawo do:
Sygnalistą może zostać praktycznie każdy, kto posiada wiedzę o nieprawidłowościach zachodzących w miejscu pracy lub w innym podmiocie. Może to być zarówno pracownik, jak i współpracownik, kontrahenta, a nawet osoba spoza organizacji.
Aby zostać sygnalistą, należy:
Sygnalista, czyli osoba zgłaszająca nieprawidłowości w miejscu pracy lub innej organizacji, jest objęty specjalną ochroną prawną. Ma to na celu zachęcenie ludzi do zgłaszania nielegalnych działań, takich jak korupcja, mobbing, dyskryminacja czy marnowanie środków publicznych, bez obawy o negatywne konsekwencje.
Jakie są podstawowe formy ochrony sygnalisty?
Zakres nieprawidłowości, które można zgłosić, jest bardzo szeroki i obejmuje praktycznie wszystkie dziedziny życia, zarówno publicznego, jak i prywatnego.
Zgłaszanie nieprawidłowości to akt odwagi i obywatelskiej odpowiedzialności, który może przynieść wiele korzyści zarówno dla jednostki, jak i dla społeczeństwa.
Ustawa o sygnalistach dotyczy wszystkich, ale nie wszystkich jednakowo. Choć ochrona sygnalistów jest szeroka, to najbardziej szczegółowe regulacje dotyczą konkretnych grup podmiotów.
Sygnalista od kiedy? Ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, znana jako ustawa o sygnalistach weszła w życie od 24 czerwca 2024 roku
Co to oznacza dla sygnalistów?
Tak, sygnalista może zgłosić nieprawidłowości anonimowo, choć nie zawsze jest to gwarantowane pełną ochroną prawną.
Sygnalista nie otrzymuje wynagrodzenia za zgłoszenie nieprawidłowości.
Zgłaszanie nieprawidłowości jest przede wszystkim aktem obywatelskim, a nie działalnością zarobkową. Sygnalista działa w interesie publicznym, pragnąc zapobiec szkodom lub wykryć przestępstwa.
Dlaczego sygnalista nie otrzymuje wynagrodzenia?
Jakie korzyści ma sygnalista?
Choć sygnalista nie otrzymuje bezpośredniego wynagrodzenia, to korzyści z jego działań mogą być znaczne:
Wewnętrzny punkt przyjmowania zgłoszeń to, upraszczając, specjalnie wyznaczone miejsce lub osoba w organizacji, do której pracownicy mogą zgłaszać podejrzenia nieprawidłowości. To taki "bezpieczny kanał", przez który można przekazać informacje o potencjalnych przestępstwach, korupcji, nadużyciach lub innych nielegalnych czy nieetycznych działaniach w firmie.
Dlaczego jest on ważny?
Zewnętrzny punkt przyjmowania zgłoszeń to specjalnie utworzona jednostka lub kanał, do którego mogą się zgłaszać osoby informujące o naruszeniach prawa, zwłaszcza gdy obawiają się zgłoszenia wewnętrznego lub gdy wewnętrzne procedury nie przyniosły efektu. Jest to narzędzie wspierające ochronę sygnalistów i poprawę funkcjonowania instytucji publicznych, zapewniając jednocześnie transparentność i bezpieczeństwo.
Zgodnie z art. 30 ustawy o ochronie sygnalistów, obowiązek ten dotyczy nie tylko Rzecznika Praw Obywatelskich, ale również innych organów publicznych. W skład tych jednostek wchodzą wszystkie poziomy samorządu terytorialnego – gminy, powiaty i województwa. Ponadto obowiązek ten mogą mieć również inne podmioty, które realizują zadania publiczne, aby zagwarantować obywatelom szeroki dostęp do bezpiecznych kanałów zgłaszania nieprawidłowości.
Tak, zgodnie z ustawą o ochronie sygnalistów, każda gmina, niezależnie od swojej wielkości, ma obowiązek utworzenia punktu zewnętrznego przyjmowania zgłoszeń. To oznacza, że zarówno duże miasta, jak i małe gminy wiejskie muszą zapewnić mieszkańcom możliwość zgłaszania naruszeń prawa. Wprowadzenie tego obowiązku zwiększa zaufanie publiczne i wspiera walkę z korupcją oraz innymi nieprawidłowościami w samorządach.
Do zewnętrznego punktu można zgłaszać wszelkie naruszenia prawa, które mogą mieć wpływ na funkcjonowanie instytucji publicznych. Przykładowe kategorie zgłoszeń obejmują:
Art. 30 ustawy o ochronie sygnalistów precyzuje, które podmioty publiczne są zobowiązane do stworzenia zewnętrznych punktów przyjmowania zgłoszeń. Wskazuje również, że te punkty muszą działać w sposób umożliwiający bezpieczne i skuteczne przyjmowanie oraz rozpatrywanie zgłoszeń. Artykuł ten wprowadza także standardy dotyczące ochrony sygnalistów, zapewniając, że ich zgłoszenia będą traktowane z należytą powagą i poufnością.
Zgłoszenia można dokonać na kilka sposobów:
Platforma zglaszam.org to nowoczesne rozwiązanie technologiczne wspierające proces zgłaszania nieprawidłowości. System ten umożliwia bezpieczne przesyłanie zgłoszeń przez internet, z zachowaniem pełnej anonimowości zgłaszającego, jeśli taka forma jest preferowana. Platforma oferuje również:
Tak, zgodnie z ustawą o ochronie sygnalistów, każde zgłoszenie musi zostać rozpatrzone. Instytucje zobowiązane do prowadzenia punktów zewnętrznych muszą zapewnić, że zgłoszenia są analizowane pod kątem zasadności i podejmowane są odpowiednie działania w celu wyjaśnienia sprawy. W praktyce oznacza to, że każde zgłoszenie trafia do wykwalifikowanego zespołu, który zajmuje się jego weryfikacją i przygotowuje odpowiednie kroki w przypadku potwierdzenia nieprawidłowości.